କରୁଣାସାଗର ଚଉତିଶା

ବିପ୍ରକାଶୀ ଦାସ

ଭାବାର୍ଥ - (୧-୫) ଯୁଗଯୁଗ ଧରି ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଠାକୁର ନୀଳକନ୍ଦରରେ ବାସ କରିଛନ୍ତି । କଳ୍ପବଟ ତଳେ ତାଙ୍କର ଘର । କରୁଣାସାଗର ସେ । ଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରାଦିନ ବଡ଼ ଦାଣ୍ଡକୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସିବେ । ହସ୍ତପ୍ରସାରି ଲୋକଙ୍କୁ କୋଳେଇ ନେବେ । ଅଶେଷ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ନାଥ ଜଗନ୍ନାଥ, ତାଙ୍କ ପାଦ ତଳେ ଦେବତା, ନାଗ, ନର, ଯକ୍ଷ, କିନ୍ନର, ଗରୁଡ଼ ଖଟୁଛନ୍ତି । ପ୍ରଭୁଙ୍କର ସୁବେଶ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଜୋରସୋରରେ ଚାଲିଛି । କ୍ଷଣକ୍ଷଣକେ ହରିଶବ୍ଦରେ ବଡ଼ ଦାଣ୍ଡ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଉଛି । ଠାକୁରଙ୍କ ରଥରେ ହୀରାମୋତି, ପୋହଳାକୁ କାରିଗରମାନେ ଖଞ୍ଜୁଛନ୍ତି । ଗୁଣ୍ଡିଚା ଉତ୍ସବ ପାଇଁ ଲୋକଙ୍କର ଗହଳଚହଳ ଲାଗିଛି । ଗଜଦନ୍ତ ପଲଙ୍କରେ ବସି ଗଜପତି ରଥ ଉପରକୁ ଆସିବେ । ଗଜମୁକ୍ତା ଝରା, ମାଣିକ୍ୟ, ହୀରା ବିଶ୍ଵକର୍ମା ଗଢୁଛନ୍ତି । ସେ ସବୁ ରଥରେ ଲାଗିବ । ଜଗନ୍ନାଥ ସଙ୍ଗରେ ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ନେଇ ରଥ ଉପରେ ବିଜେ କଲେ । ନିଜ ଘର, ଘରଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ପ୍ରଭୁ ନନ୍ଦିଘୋଷରେ ଚଢ଼ିଲେ । ରତ୍ନସିଂହାସନ, ଘର ଭୋଗକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦେଲେ । ଠାକୁର ଅନ୍ଧାର (କୃଷ୍ଣ) ପକ୍ଷରେ ଅଣସରରେ ରହିଲେ । ଜ୍ଵରରେ ପନ୍ଦରଦିନ ଯାଏ ପଡ଼ି ଶୋଇ ରହିଲେ । ଜଗତର ଠାକୁର ସେ । ଅନାଦି ଅନନ୍ତ । ମହିମା ତାଙ୍କର ଅସୀମ, ଅପାର, ସେ ହିଁ ଅହଲ୍ୟାକୁ ତାରିଛନ୍ତି ।

ଭାବାର୍ଥ - (୬-୧୦) ଚତୁରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁରୁ ସିଏ । ଅତି ଛଟକରେ ଚୋରାଇ ଆଣିଲେ, ଚକ୍ରରେ ତା’ ଭାଇକୁ ବଧକଲେ । ବଡ଼ ଦାଣ୍ଡରେ ଗହଳ ଚହଳ ସହିତ ହରିଧ୍ଵନି ଶୁଭୁଛି । ଛତ୍ରପତି ଛତିଶା ନିଯୋଗକୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇ ନୀଳଗିରି ନାଥ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପୂଜା, ରୀତିନୀତି କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ । ହରିଶବ୍ଦ ଗୋଳରେ ନୀଳାଚଳ ଧାମ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀମୁଖ ଦେଖି ଲୋକଙ୍କ ଚର୍ମଚକ୍ଷୁ ପବିତ୍ର ହେଲା । ପଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ହେଉଛନ୍ତି ଜଗତର ପତି, ଜଗତର ବନ୍ଧୁ । ଜରାସନ୍ଧକୁ ସେ ବଧ କରାଇଲେ । ଯୋଗୀଜନମାନେ ତାଙ୍କୁ ଜପ, ତପ କରି ଜଗତର ପାପତାପରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଛନ୍ତି । କବି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନିବେଦନ ଜଣାଉଛନ୍ତି - ହେ ଭକ୍ତବୃନ୍ଦ, ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ରଥ ଉପରେ ଦର୍ଶନ କଲେ ସକଳ ପାପରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିବ । ପାପପଙ୍କରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବ ।

ପ୍ରଭୁ ହେଉଛନ୍ତି ଝାଡ଼ (ବଣ) ବିନୋଦିଆ, ଝଗଡ଼ିଆଙ୍କ ଗୁରୁ । ଘର ଭିତରେ ଝଗଡ଼ା ଲଗାଇ ଦେଇ ନୀଳକନ୍ଦରରୁ ବାହାରି ଗଲେ । (ପ୍ରଭୁ ଭାଇଭଉଣୀଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇ ରଥକୁ ଯିବା ଯୋଗୁଁ ମା’ ଲକ୍ଷ୍ମୀ କୋପ କରିଛନ୍ତି ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ଝଗଡ଼ା ଲାଗିଛି ।) ରେ ଭକ୍ତ, କ୍ଷଣେ କାଳ ରହି ତାଙ୍କ କଳାପଙ୍କଜ ମୁଖକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କର । ଯାହାଙ୍କୁ ଦେଖିବା ପାଇଁ ତିନି ଭୁବନର ଲୋକ ଭୋକ, ଶୋଷ ଭୁଲି ରହିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ନିଜକୁ ବାନ୍ଧିଦେ ସବୁ ପାପରୁ ନିସ୍ତରିଯିବୁ । ପ୍ରଭୁ ଜଣନ୍ନାଥଙ୍କ ଆଦି ଅନ୍ତ ନାହିଁ । ତାଙ୍କର ଅଶେଷ ମହିମା । ତାଙ୍କରି ମାୟାରେ ସମଗ୍ର ଜଗତ ବନ୍ଧା । ସେ ମାୟାଧର ନ ହୋଇଥିଲେ, ଘରେ ନବଯୁବତୀ ଘରଣୀ ଛାଡ଼ି, ନୀଳଗିରିରୁ ବାହାରି ବଡ଼ଦାଣ୍ଡକୁ ଓହ୍ଲାଇ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥ ଉପରେ ଚଢ଼ିଥା’ନ୍ତେ ? ଜଗତଜନଙ୍କ ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇଥା’ନ୍ତେ ? କେଡ଼େ ସୁନ୍ଦର ମୁଖମଣ୍ଡଳ ତାଙ୍କର !

ଭାବାର୍ଥ- (୧୧-୧୬) ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥକୁ ସ୍ୱୟଂ ଗଜପତି ଟାଣୁଛନ୍ତି । ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ହାତରେ ରଥର ଦଉଡ଼ି । ରଥ ଗଡ଼ିବାରୁ ଠାକୁର ଟଳଟଳ ହେଉଛନ୍ତି । ରେ ଭକ୍ତଜନ, ତାଙ୍କ କଳା ଶ୍ରୀମୁଖକୁ ଚକ୍ଷୁ ଟେକି ଚାହାଁ, ତୋର ସକଳ ଦୁଃଖ ଦୂର ହେବ । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଠାକୁର ପଣକୁ କ’ଣ ବା ଉପମା ଦେବା ? ଏତେ ପୁଣି ସେ ଠକଙ୍କର ଗୁରୁ, ଗୋପୀମାନଙ୍କୁ ଠକି ଗୋପରୁ ଯାଇ ଆଉ ଫେରିଲେ ନାହିଁ । ଠାକୁର ହୋଇ ଘର ଭିତରେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଠକିଲେ । ଏବେ ରଥରେ ଚଢ଼ିଛନ୍ତି । ମୂର୍ଖ, ନୀଚ ଗଉଡ଼ମାନେ ତାଙ୍କର ବଡ଼ ମିତ୍ର, କାଳିନ୍ଦୀ ଜଳରେ ଡେଇଁ କାଳୀୟ ସର୍ପର ମଥା ଉପରେ ନୃତ୍ୟ କଲେ । ଡରରେ ପଳାଇ ଯାଇ ଲୁଚିଥିଲେ, ଏବେ ରଥରେ ଚଢ଼ିଛନ୍ତି ।

ଢୋଲ, ତାଳ, ମର୍ଦ୍ଦଳରେ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଉଛି । ଏତେ ବନ ଲୋକ ଦାଣ୍ଡକୁ ଆସିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ନ ଦେଖ୍ ଗଲେ ମନ ମଧ୍ୟରେ ଅବସୋସ ରହିଯିବ । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ସୁନ୍ଦର କମନୀୟ ଢଳଢଳ ଶ୍ରୀମୁଖ ଦେଖିଲେ ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମଜନ୍ମର ପାପ ଦୂର ହେବ, ଦୁଃଖ ଖଣ୍ଡିତ ହେବ । ମନ ମଧ୍ୟରେ କଳଙ୍କ ରଖି ରଥ ଉପରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଦେଖନାହିଁ, ଅନନ୍ତ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଅଶେଷ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଠାକୁର ସଙ୍ଗରେ ତାଙ୍କର ବଡ଼ଠାକୁର ବଳରାମ । ତାଙ୍କୁ ନୟନ ପୂରାଇ ଦେଖ, ଜୀବନ ସଫଳ ହେବ । ଏ ପବିତ୍ର ଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରାକୁ ଯିଏ ନ ଦେଖିବ, ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମ ପାଇ ତା’ର କ’ଣ ଲାଭ-? ତିନିରଥ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଘର୍ଘର ନାଦ କରି ଆଗକୁ ମାଡ଼ି ଚାଲିଛି । ତିନିଲୋକକୁ ଜାରି ରଥ ଯେମିତି ଗଡୁଛି । ସତ୍ତ୍ୱ, ରଜ, ତମ- ଏହି ତିନି ଗୁଣକୁ ନେଇ ତିନି ଠାକୁର ଠାକୁରାଣୀ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଅବତାର ନେଇଛନ୍ତି । ରଥ ପାଖରେ ରହି ତାଙ୍କ ପଙ୍କଜମୁଖକୁ ନିରେଖି ଦେଖ, ତିନି ଜନ୍ମର ପାପଦୁଃଖ ଦୂର ହେବ ।

ଭାବାର୍ଥ (୧୭-୨୧) ଏଇ ଠାକୁରଙ୍କ କେତେ ଯେ ମହିମା, କିଏ ବର୍ଣ୍ଣି ପାରିବ ? କଂସକୁ ବଧ କରି ମଥୁରା କଟକରେ ଉଗ୍ରସେନଙ୍କୁ ରାଜା କରାଇଛନ୍ତି । ରଥ ଗଡ଼ି ଚାଲିଛି । ବଳଗଣ୍ଡି ଠାରେ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ରଥ ଅଟକିଲା । ଲୋକମାନଙ୍କର ପୂଜା, ଆରାଧନା, ହରିଧ୍ୱନି, ହୁଳହୁଳିରେ ସେ ସ୍ଥାନଟି ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା । ରେ ଭକ୍ତଜନ, ତୋ ମନକୁ ଥୟ କର । ତାଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମରେ ଶରଣ ପଶ । ନରସିଂହ ରୂପରେ ସ୍ତମ୍ଭରୁ ବାହାରି ହିରଣ୍ୟକଶ୍ୟପକୁ ସଂହାର କରିଥିଲେ ଭଗବାନ । ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଏହି ରୂପରେ ମନ ମଧ୍ୟରେ ଘେନ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଛଡ଼ା ହୋଇ ଦୁଇଭାଇ ଦରିଦ୍ରପଣରେ ବୁଲୁଥିଲେ । ଏବେ କାହିଁକି ଦେଉଳ ଛାଡ଼ିଛନ୍ତି କେଜାଣି ? ମନ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଃଖ ଦୂର କର, ବଳଗଣ୍ଡିଠାରେ ରଥ ଅଟକିଛି, ସେଠାରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ମନଭରି ଦର୍ଶନ କର । ଦୟାନିଧି କୃଷ୍ଣ ଗୁଣ୍ଡିଚାଘରକୁ ଚାଲିଯିବେ ।

ପର୍ଶୁରାମ ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୋଇ ହାତରେ ଧନୁ ଧରୁଥିଲେ । କ୍ଷତ୍ରିୟମାନଙ୍କୁ ଏକୋଇଶିବାର ବିନାଶ କଲେ । ତାଙ୍କରି ଗର୍ବକୁ ପ୍ରଭୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଖର୍ବ କରିଥିଲେ । ଧୀରେ ଧୀରେ ପ୍ରଭୁ ରଥରେ ବସି ପୁଣି ନୀଳଗିରିକୁ ଫେରୁଛନ୍ତି । ନବଦିନର ନାନାବିଧ ଯାତ୍ରାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିହେବ ନାହିଁ । ନଅରକୁ ଫେରିବା ପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଆସିଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ସହିତ କଳି କରିବାକୁ । ତାଙ୍କ ସହିତ ସେବକ, ପରିଚାର ଆସି ଗହଳଚହଳ କଲେ । ଗୋଳ କରି ସେମାନେ ନନ୍ଦିଘୋଷ ରଥକୁ ଭାଙ୍ଗିଲେ । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପହଣ୍ଡି ବେଳେ ଭକ୍ତମାନେ ପିଟାପିଟି ହେଉଛନ୍ତି । କେହି ବାହୁବଳ ଦେଖାଇ ପେଲି ପଶି ଦେଖୁଛି । ପ୍ରଭୁ ତିନିଜଣ ବଳରାମ, ସୁଭଦ୍ରା, ସୁଦର୍ଶନ ଓ ହଳଦିଆ ବସ୍ତ୍ର ପରିହିତ ପଣ୍ଡାଙ୍କ ସହିତ ରଥ ଉପରକୁ ଉଠିଲେ ।

ଭାବାର୍ଥ (୨୨-୨୭) ଶଙ୍ଖଧ୍ୱନି, ହରିବୋଲ, ହୁଳହୁଳି ନାଦରେ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡ ମୁଖରିତ ହେଉଛି । ପ୍ରଭୁକଳାଶ୍ରୀମୁଖ ଫୁଲି ଫୁଲି ଚାଲିଛନ୍ତି । ରେ ମନ, ସ୍ଥିର ମନରେ ତୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କର-। କୋଟି କୋଟି ଜନ୍ମର ବନ୍ଧନ ଫିଟିଯିବ । ପାପ କ୍ଷୟ ଯିବ । ସେ ବାସୁଦେବ ବୈକୁଣ୍ଠବିହାରୀ, ଶ୍ରୀବନମାଳୀ । ପଞ୍ଚମ ଅବତାରରେ ବାମନ ହୋଇ ବଳୀକୁ ପାତାଳରେ ଚାପି ଦେଇଥିଲେ । ଭାଇ ବଳରାମ, ଭଉଣୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ନେଇ ଏବେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଧରାପୃଷ୍ଠକୁ ରଥରେ ବସି ବିଜେ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ୱୟଂ ଭଗବାନ, ଭାବଗ୍ରାହୀ ସେ, ଭୟ ଭଞ୍ଜନକାରୀ । କୁରୁସଭା ତଳେ ଦୁଷ୍ଟ ଦୁଃଶାସନ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ବସ୍ତ୍ର ହରଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କୁ କୋଟିବସ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ତାଙ୍କ ମାନ ରଖିଲେ । ଭକ୍ତି ଭାବରେ ସେ ବନ୍ଧା, ଭକ୍ତର ଅଧୀନ । ଭକ୍ତ ଜନରେ ତାଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ । ଭକ୍ତ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ, ପ୍ରାଣ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେତେ ପରି ଡାକିଲା କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଭୋଜନ ପାଇଁ । ଭକ୍ତର ଠାକୁର ସେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଘରକୁ ନ ଯାଇ ଭକ୍ତ ମହାତ୍ମା ବିଦୁରଙ୍କ ଘରେ ଭୋଜନ କଲେ ।

ଭଗବାନଙ୍କ ଆଦି ଅନ୍ତ ନାହିଁ । ସେ ଏଇଠି ଅଛନ୍ତି, ଏଇଠି ନାହାନ୍ତି । ମୁନିଋଷିମାନେ ତାଙ୍କୁ ଖୋଜି ଖୋଜି ନୟାନ୍ତ ହୋଇଗଲେଣି । କୃଷ୍ଣ ମାଟି ଖାଇଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଆଁ କରିବାକୁ କହିଲେ ମାତା ଯଶୋଦା । କୃଷ୍ଣ ଆଁ କଲେ, ତା’ ଭିତରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୁ ଦେଖିଲେ ଯଶୋଦା । ସୁଦାମା ମିତ୍ର, ତାଙ୍କ ପାଦ ଧୋଇଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ । ସୁଦାମାଙ୍କ ହାତରୁ ମୁଠାଏ ଖୁଦ ଖାଇ ତାଙ୍କୁ ଅପାର ସମ୍ପତି ପ୍ରଦାନ କଲେ । ଜଗତ ଈଶ୍ଵର ସେ । ସଙ୍ଗରେ ଯୋଗୀ, ଭୋଗୀ, ଜଙ୍ଗମ- ସଭିଙ୍କୁ ନେଇ ରଥ ଉପରେ ବସି ପ୍ରଭୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଯାଉଛନ୍ତି । ଗତିଶୀଳ ରଥ ଶବ୍ଦରେ ମେଦିନୀ କମ୍ପି ଉଠୁଛି । ଯାହାଙ୍କ ପଦ୍ମପାଦରୁ ଗଙ୍ଗା ନଦୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଯିଏ ଯାମଳା ଅର୍ଜୁନ ବୃକ୍ଷକୁ ପାଦରେ ଭାଙ୍ଗିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କର ମହିମାକୁ କିଏ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିପାରିବ ? ଯୁଧିଷ୍ଠିରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆହୂତ ରାଜସ୍ୱୟ ଯଜ୍ଞରେ ସ୍ୱୟଂ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଡଗର ଥିଲେ । ରାବଣକୁ ବଧ କରି ଲଙ୍କାକୁ ଜିଣିଲେ । ମାତା ସୀତାଙ୍କୁ ସେଠାରୁ ଉଦ୍ଧାର କଲେ । ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ରଥ ଉପରେ ବସି ରତ୍ନ ସିଂହାସନକୁ ପୁଣି ବିଜେ କରିବେ ।

ଭାବାର୍ଥ - (୨୮-୩୪) ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଲଲାଟ ପଟରେ ଚିତା ଖୁବ୍ ସୁନ୍ଦର ଦେଖାଯାଉଛି । ହୃଦ ଦେଶରେ ଅମୂଲ୍ୟ ରତ୍ନ ହାର ଲମ୍ବିଛି । ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଓ ସୁଭଦ୍ରା ଯେମିତି ନଅର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିଛନ୍ତି, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦେବୀ କୋପରେ ଗର୍ଜନ କଲେ- ତିନି ଜଣଯାକ ଏଇଠୁଁ ଲେଉଟି ଯାଅ । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କହିଲେ, ତୁମକୁ ଲାଜ ଲାଗୁନି ? ନୂଆ ଘରଣୀକୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଯାଅ । ଭଗବାନଙ୍କ ମହିମା ଅପାର, ଅଶେଷ । ବୀର ପଣରେ ଅନେକ ମଲ୍ଲ, ମାହୁନ୍ତଙ୍କୁ ବଧ କରିଛନ୍ତି । ବଟପତ୍ରରେ ଦିନେ ସେ ଭାସୁଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଭଉଣୀକୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇ ଯାତ୍ରା କରିଥିବାରୁ ଜଗନ୍ନାଥ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଠାରୁ ଭର୍ତ୍ସନା ଶୁଣିଲେ । ଶ୍ରୀପୁରୁଷୋତ୍ତମ ତାଙ୍କର ନାମ, ପୁରୁଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତମ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ କାହିଁକି ଛାଡ଼ିଲେ ? ସତ୍ୟଯୁଗରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ସୃଷ୍ଟି ରକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶଙ୍କାସୁରକୁ ବଧ କରି ବେଦ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । କୁମ୍ଭୀର ମୁଖରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବାକୁ ଗଜ ସାତ ଯୋଜନ ଦୂରରୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଡାକ ଦେଲା । ସେତେବେଳକୁ ପ୍ରଭୁ ସତ୍ୟଭାମାଙ୍କ ସହ ପଶା ଖେଳୁଥିଲେ । ଗଜର ଆର୍ତ୍ତ ଚିତ୍କାର ତାଙ୍କୁ ଅସ୍ତବ୍ୟସ୍ତ କଲା । ସେ “ରଖିଲି’ ‘ରଖିଲି’ କହି ଚକ୍ର ପେଶିଲେ । କୁମ୍ଭୀରକୁ ନାଶ କରି ଗଜକୁ ଉଦ୍ଧାର କଲେ । ଏଇ ସେଇ ଠାକୁର, ଏବେ ସିଂହଦ୍ୱାରରେ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ।

ସବୁ ଦେବତା ମଥାପାତି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣିପାତ କଲେ । ସନ୍ତୋଷ ଚିତ୍ତରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ବରଣ କଲେ । ଶଙ୍ଖ, କାହାଳୀ, ଘଣ୍ଟ ନାଦରେ ସିଂହଦ୍ୱାର ନିନାଦିତ ହେଉଛି । ରଥରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଧୀର ଗତିରେ ପ୍ରଭୁ ଭାଇ, ଭଉଣୀଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇ ଶ୍ରୀ ନୀଳଗିରିରେ ବିଜେ ହେଲେ । ଭାଇ ଭଉଣୀ ତିନି ହେଁ ହର୍ଷ ମନରେ ଦେଉଳ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଛନ୍ତି । ଆଗେ ଆଗେ ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ, ମଝିରେ ଭଉଣୀ ସୁଭଦ୍ରା ପଛରେ ଜଗନ୍ନାଥ । ହରିଶବ୍ଦ ନାଦରେ ତିନିପୁର କମ୍ପୁଛି- ଆନନ୍ଦରେ ସମସ୍ତେ ନାଚୁଛନ୍ତି । ଜଗନ୍ନାଥ-ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ କଳହ ଆଉ ନାହିଁ । ଜଗତ ମଧ୍ୟରେ ଏତେ ବଡ଼ ଯାତ୍ରା କେବେ ହୋଇନାହିଁ କି ହେବ ନାହିଁ । ହେ ଭକ୍ତବୃନ୍ଦ, କ୍ଷଣେମାତ୍ର ରହି ରଥ ଉପରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କର, ସବୁ ପାପରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇବ । କବି କହୁଛନ୍ତି, ମୋର କ୍ଷୁଦ୍ରବୁଦ୍ଧି । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମ ତଳେ । ମୁଁ ଶରଣ ପଶୁଛି ।